Herni yani halk arasında bilinen adıyla fıtık, organın yerinde durmasını sağlayan doku ya da kasların doğal boşluğunda dışa doğru kayması, yerinden çıkması, protrüze (çıkıntı) olması demektir.
Bel Fıtığı Nedir?
Beldeki omurlar arasında bulunan disk denilen yumuşak yapının, bulunduğu yerden omurilik kanalına taşmasına bel fıtığı denir. Disk, yaşlılığa bağlı olarak su kaybetmesi ile işlevini kaybetmeye başlar. Bunun sonucunda doğal konumundan çıkarak oluşturur. Bel fıtığı çoğunlukla bel bölgesinde bulunan son iki diskte oluşur ve bel ağrısı, bacaklarda ağrı ve uyuşma, ayaklarda güçsüzlük ile karakterizedir.
Boyun Fıtığı Nedir?
Omurga üzerinde bulunan omurlar birbirine diskler ile bağlıdır. Omurlar arasında bulunan jel benzeri yapıdaki diskler boyun hareketlerin yapılmasına olanak tanır. Bazı durumlarda disk üzerinde bozulma, zedelenme ve yırtılma sonucu özelliğini kaybederek doğal pozisyonunu kaybederek omurların arasından çıkar; sinirlerin ve omuriliğin geçtiği kanala doğru kayar.Servikal disk hernisi olarak adlandırılan bu durumda kollarda ağrı, sızlama, his kaybı ve güçsüzlük oluşur. Nadiren bacaklarda da güçsüzlük görülebilir.
Fıtığı 4 aşamada değerlendirilir bunlar;
İlk aşaması Dejenere Disk: sadece MR yoluyla görüntülenebilir. Bu aşamada diskin yapısı bozulmaya başlar minik minik yırtıklar oluşur .Hiç belirtli vermeyebilir veya zorlamayla beraber sadece ağrı yapabilir.
İkinci aşaması Bulging: burada da yalnızca MR ile görüntüleme alabiliriz. Zamanla ilk aşamada başlayan yırtıklar artar disk bombeleşmeye başlar .Sadece çok rahatsız etmeyecek ağrıları yapabilir.
Üçüncü aşama Protrüzyon: ilk aşamada başlayan yırtıkların miktarı iyice artmış bombeleşme iyice belirgin bir hale gelmiş ve disk zayıflamıştır. Teşhis için yine MR ı önermekle birlikte artık bombeleşen yer göre sadece çok şiddetli bir ağrı da olabilir. Ya da ağrıyla birlikte uyuşmalar ve güçsüzlükler de ortaya çıkabilir
Dördüncü aşama Ekstrüzyon: burada minik yırtıklar o kadar çoğalmıştır ki artık o bölge tamamen yırtılmış ve artık halk arasında bilinen eliyle fıtık patlamıştır . Belirtilerinde fıtık patladığı için baskı azalır ve ağrı belki hafiflese de yansıyan uyuşma ve güçsüzlük dayanılmaz bir hale gelir.
Fıtığı açıklamak için bir örnek verecek olursak;
Fıtığı omurgada ki her bir diskin arasında olan su dolu bir balona benzetelim bu balon kişi ayakta kaldıkça, çok ağır yükler taşıdıkça , vücuduna toparlanması için hiç zaman vermedikçe artık omurgadaki disklerin arasında sıkışır ve bu sıkışma sonucu az önce bahsettiğimiz aşamaları bir bir yaşar nasıl ki balonu çok sıkınca bir küçük kısmı bombeleşir ve ardından baskıyı azaltmaz sıkmaya devam edersek o kısım patlar ve içinde ki hava boşalırsa fıtık içinde aynı mekanizmayı hayal edebiliriz. Eğer ki çok ayakta kaldığımız süreçler de vücudumuza dinlenmesi için zaman tanır kısa kısa oturmalar sağlar ya da tam tersi çok oturuyorsak kısım kısım kalkıp bir kısa yürüyüş veya çok basit esnemelerle vücudumuza kendini toparlaması için olanak sağlarsak o kadar fıtıksız bir hayat yaşayabiliriz.
Kimlerin Fıtığa Yakalanma Şansı Daha Yüksek?
Fıtığın topluma görülme olasılığı 1/10 gibi çok yüksek bir orandadır. Bel fıtığı en sık 35-50 yaş arasında ve her iki cinste eşit oranda görülür.Oturarak çalışan ve de bunu yanlış bir sandalye üzerinde yapan kişilerde bel fıtığı görülme ihtimali yüksektir.
Ağır yük kaldırmak zorunda olanlar, spor yaparken dikkatsiz davrananlar, egzersize ısınmadan başlayanlar, duruş ve oturma bozukluğu olanlar risk altındadır.Hemen hemen her hastalıkta risk faktörü sayılan sigara ve alkol kullanımı da bel fıtığını tetikleyebilir.
Stresli ve huzursuz bir yaşamı olanların da bel fıtığına yakalanması muhtemeldir. Bu risklere ne kadar çok maruz kalıyorsanız bel fıtığı olma ihtimaliniz de o kadar fazladır.Bu faktörlerin yanında kalıtsal (aileden gelen) faktörleri de unutmamak gerekir. Ailesinde bel fıtığı olanlar risk altındadır.
Tüm bunların yanında;
Ağır yük kaldırmak, uzun süre ayakta kalmak, fiziksel güç kullanılarak yapılan ağır işler, hızla kilo almak, gebelik de fıtık riskini artırır.
Nasıl Fıtığa Yakalanmayız?
Fıtıktan korunmanın ağrısız bir yaşamın en güzel formülü tekrarlayıcı herseyden kaçınmaktır. Nasıl mı ? Sürekli masa başı çalışan bir bireyseniz iş yükünüze göre her yarım saatte bir veya her saat başı kalkıp eğer yürüyebilecek alana sahipseniz 5-10 dakikalık bir yürüyüş eğer yürüyemiyorsanız ayağa kalkıp kısa bir esneme haraketleri ile günü kurtarabilirsiniz.
Sürekli ayakta duran bir bireyseniz de eğer düz bir zemine uzanma ihtimaliniz varsa kesinlikle sırt üstü 3-5 dk kollar yanda avuç içleri yukarı bakacak şekilde uzanabilirsiniz . Eğer uzanabilecek yeriniz yoksa da bel boşluğunuzu doldurarak 5-10 dk arası her yarım saatte bir veya her saat başı oturabilirsiniz. Vücudunuza zaman tanırsanız ve dinlenmesi toparlanması için vakit sağlayabilirseniz vücudunuz böyle oluşumların hiçbirine kolay kolay izin vermez.
Tedavisi Nasıldır?
Fıtığın oluştuğu bölgeye göre tedavi şekli değişir. Bazı durumlarda kişiye özgü egzersiz, fizik tedavi ve ilaç tedavisi, kayropraktik, cerrahi operasyon yapılabilmektedir. Cerrahi operasyon son çare olarak önerilir ve yapılan bir çalışma göstermektedir ki sadece dinlenerek vücuduna gerekli toparlanması için boşlukları sağlayan bir grup hastanın %80 inin fıtıkları iyileşmiştir.
Alpha Academy Uzman Fizyoterapist Ferah Ece Alkan
Instagram: studiospinebyferahalkan
Size özel hazırlanan beslenme ve egzersiz programları dahilinde çalışarak, profesyonel destek almak isterseniz ”uzaktan eğitim paketlerimizi” inceleyebilirsiniz.